Đó là chủ đề của Ngày Thế giới không thuốc lá năm 2024 (31/5) được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) lựa chọn với mục đích thông tin tới cộng đồng tác hại của việc nghiện chất nicotine có trong các sản phẩm thuốc lá, đồng thời kêu gọi các quốc gia thực hiện những chính sách mạnh mẽ để bảo vệ trẻ em trước nguy cơ sử dụng các sản phẩm thuốc lá.

Trên toàn cầu, ước tính có khoảng 19 triệu thanh thiếu niên từ 13–15 tuổi (13 triệu bé trai và 6 triệu bé gái) hiện đang hút thuốc lá, trong đó có khoảng 5 triệu thanh thiếu niên hút thuốc lá sống ở khu vực Đông Nam Á. Khảo sát ở hầu hết các quốc gia đều cho thấy tỷ lệ trẻ em từ 13–15 tuổi đang sử dụng các sản phẩm thuốc lá, đặc biệt là các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cao.

Đoàn xe diễu hành trên các tuyến đường chính của quận Ninh Kiều Cổ động hưởng ứng Tuần lễ quốc gia không khói thuốc được diễn ra từ ngày 25-31/5/2024. Ảnh: Kim Nhiên

Theo Tổ chức Y tế thế giới, có mối liên quan rõ ràng giữa việc gia tăng tỷ lệ sử dụng các sản phẩm thuốc lá trong giới trẻ với việc tiếp cận giới trẻ thông qua quảng cáo, tiếp thị, đặc biệt trên các nền tảng kỹ thuật số. Tại Việt Nam, báo cáo tổng kết 10 năm thi hành Luật phòng chống tác hại thuốc lá cho thấy nhờ có nhiều nỗ lực trong công tác Phòng, chống tác hại thuốc lá, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu thông thường trong nam giới trưởng thành giảm trung bình 0,5% mỗi năm từ 47,4% (năm 2010) xuống còn 38,9% (năm 2023). Tỷ lệ hút thuốc ở thanh thiếu niên giảm, trong đó, ở nhóm 13-15 tuổi giảm từ 2,5% (năm 2024) xuống còn 1,9% (năm 2022). Tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc thụ động cũng giảm đáng kể cả ở các hộ gia đình, nơi công cộng và nơi làm việc. Đây là kết quả rất đáng khích lệ trong công tác phòng, chống tác hại thuốc lá.

Tuy nhiên, những thành tựu này có nguy cơ bị phá bỏ bởi việc gia tăng nhanh chóng tỷ lệ sử dụng các sản phẩm được gọi là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, đặc biệt là trong giới trẻ. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh ở nhóm tuổi 13-17 tăng từ 2,6% (năm 2019) lên 8,1% (năm 2023). Ở nhóm 13-15 tuổi, tỷ lệ đã tăng hơn gấp đôi từ 3,5% (năm 2022) lên 8% (năm 2023).

Thuốc lá điện tử và các dạng thuốc lá mới đang mở đầu cho xu hướng lạm dụng và nghiện các hóa chất nhân tạo tổng hợp, bao gồm nicotin, các loại ma túy thế hệ mới và rất nhiều hóa chất khác, không chỉ gây nên gánh nặng khổng lồ mới về y tế, kinh tế, an ninh trật tự mà ảnh hưởng đến giống nòi và nhiều lĩnh vực khác. Nếu không được ngăn chặn kịp thời, do khả năng gây nghiện cao và mức độ lan nhanh trong cộng đồng, cùng với các sản phẩm thuốc lá điếu thông thường, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng sẽ tạo ra một thế hệ mới nghiện nicotine và các chất gây nghiện khác.

Nhằm tăng cường hơn nữa sự quan tâm của các ngành, các cấp và cộng đồng đối với công tác phòng chống tác hại thuốc lá (PCTH thuốc lá), WHO lấy ngày 31/5 hàng năm là Ngày Thế giới không thuốc lá. Hàng năm, được phép của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Y tế cũng tổ chức Tuần lễ Quốc gia không thuốc lá từ ngày 25/5 đến ngày 31/5.

Tại TP Cần Thơ, ngày 24/5/2024, Ngành Y tế tổ chức Mít tinh và Diễu hành Cổ động Hưởng ứng Tuần lễ Quốc gia không thuốc lá 25-31/5/2024 và Ngày Thế giới không thuốc lá 31/5/2024, nhằm tăng cường hơn nữa sự quan tâm của các Ngành, các cấp và cộng đồng đối với công tác phòng chống tác hại thuốc lá.

Ngày Thế giới không thuốc lá năm 2024, WHO lựa chọn chủ đề “Bảo vệ trẻ em trước những tác động của ngành công nghiệp thuốc lá”. Thông qua chủ đề này, WHO muốn thông tin tới cộng đồng tác hại của việc nghiện chất nicotine có trong các sản phẩm thuốc lá, là diễn đàn để giới trẻ trên toàn thế giới yêu cầu ngành công nghiệp thuốc lá ngừng việc nhắm tới các em bằng các sản phẩm có hại cho sức khỏe, kêu gọi chính phủ các nước áp dụng các chính sách bảo vệ các em khỏi các hành vi lôi kéo sử dụng thuốc lá, bao gồm cả việc tiếp thị không ngừng các sản phẩm nguy hiểm cho sức khoẻ thông qua mạng xã hội và các nền tảng phát trực tuyến. Đồng thời kêu gọi các quốc gia thực hiện những chính sách mạnh mẽ, kịp thời nhằm giảm nguy cơ tử vong do các bệnh về phổi liên quan đến sử dụng thuốc lá.

Hưởng ứng Ngày Thế giới không thuốc lá năm 2024, đồng thời nhằm tiếp tục đẩy mạnh việc thực thi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, ngày 20/5, Bộ Y tế đã có công văn gửi UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đề nghị cùng phối hợp tổ chức các hoạt động. Cụ thể, chỉ đạo các Sở, ban ngành, cơ quan truyền thông trên địa bàn tỉnh, thành phố tuyên truyền về tác hại của thuốc lá và các quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá; tổ chức thực hiện chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá đến năm 2030 của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định số 568/QĐ-TTg ngày 24/5/2023.

Bên cạnh đó, đưa nội dung phòng chống tác hại thuốc lá lồng ghép vào kế hoạch hoạt động hàng năm; đưa chỉ tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá vào chỉ tiêu phát triển kinh tế xã hội của địa phương theo từng thời kỳ; Tiếp tục chỉ đạo các cơ quan, đơn vị đưa quy định cấm hút thuốc lá tại nơi làm việc vào quy chế nội bộ của cơ quan, đơn vị, treo biển cấm hút thuốc tại các khu vực có quy định cấm theo quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá; tổ chức tuyên truyền về tác hại thuốc lá trong các hội thảo, hội nghị…

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Công điện số 47/CĐ-TTg ngày 13/5/2024 về việc tăng cường quản lý thuốc lá điện tử/thuốc lá nung nóng: Thường xuyên thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi buôn lậu, vận chuyển, buôn bán thuốc lá điện tử/thuốc lá nung nóng chưa được phép kinh doanh, sử dụng trên thị trường Việt Nam; Tăng cường thông tin, giáo dục truyền thông về tác hại của thuốc lá điện tử/thuốc lá nung nóng cho người dân.