I ốt là nguyên tố vi lượng (hàng ngày chỉ cần một lượng rất
nhỏ nhưng rất cần thiết và phải đều đặn), lượng I ốt cần cho hàng ngày thay đổi
tùy lứa tuổi, ở một người trưởng thành là khoảng 100-150 mi-crô-gram (tương
đương 5-7.5g muối I ốt tức bằng lưng muỗng cà phê) và không nên quá 50g muối I
ốt cho mỗi người, mỗi ngày (tương đương 5 muỗng cà phê muối I ốt đầy, hoặc 10
muỗng cà phê lưng), phụ nữ có thai cần nhiều hơn người thường với khoảng 200 mi-crô-gram
mỗi ngày (tương đương 10gr muối I ốt). Do khó xác định số lượng I ốt trong khẩu
phần thực phẩm hàng ngày nên người ta dùng cách gián tiếp là đo lượng I ốt thải
qua nước tiểu vì người ta thấy rằng lượng I ốt thải qua nước tiểu gần bằng
lượng I ốt được ăn vô hàng ngày.
Trước đây người ta tưởng rằng chỉ miền núi cao mới có tình
trạng thiếu I ốt. Thực tế miền núi cao dễ có tình trạng thiếu I ốt nặng; nhiều
vùng có thể thấy nhiều người bị bướu cổ rất to; lùn, thiểu năng do thiếu I ốt.
Nhưng hiện nay các nhà y học đã đo lường nhiều năm và thấy rằng các tỉnh đồng
bằng ven biển Việt Nam, các thành phố lớn, người dân vẫn có tình trạng thiếu I
ốt. Đó là do lượng I ốt trong đất trồng, nước uống, trong thực phẩm quá nghèo
nàn, không đủ cung cấp nhu cầu hàng ngày. Vì vậy mà hiện nay y học khuyến cáo
bổ sung I ốt vào muối để ta dùng hàng ngày, đây là cách thuận tiện, rẻ tiền, dễ
thực hiện.
Theo điều
tra của Bệnh viện Nội tiết trung ương, mức I ốt niệu trung vị của người dân
vùng Đồng băng sông Cửu Long hiện nay là 57,5 mi-crô-gram/1 lít nước tiểu so
với yêu cầu là phải đạt 100 mi- crô- gram mới đạt. Như vậy lượng I ốt của người
dân Miền Tây chỉ đạt phân nửa yêu cầu.
Nhiều người
trước đây cho rằng việc thiếu I ốt sẽ gây nên bướu cổ, điều này chỉ đúng một
phần. Khái niệm “Các rối loạn do thiếu I ốt” do B. Hetzet đưa ra năm 1983 nói
lên hậu quả của việc thiếu I ốt không chỉ gây bướu cổ, mà còn gây nhiều hậu quả
khác nghiêm trọng hơn và tùy vào thời điểm bị thiếu như sau:
Thời kỳ mang thai: Ảnh hưởng đến thai nhi như sẩy thai, thai
chết lưu, bất thường bẩm sinh, tăng tử vong chu sinh, tăng tử vong ở trẻ nhỏ;
đần độn-giảm trí tuệ, điếc bẩm sinh; liệt cứng, lác mắt.
Thời kỳ sơ sinh: Thiểu năng giáp sơ sinh
Thời kỳ trẻ vị thành niên: Chậm phát triển tinh thần, thể
chất
Thời kỳ người lớn: Bướu cổ và biến chứng, cường giáp do I ốt
Tất cả các lứa tuổi: Bướu cổ, suy giáp, chậm phát triển tinh
thần, tăng nhạy cảm với bức xạ nguyên tử
Như vậy,
thiếu I ốt vào thời kỳ bào thai và sơ sinh là
gây hậu quả to lớn nhất.
Vậy người ta cần bao nhiêu I ốt mỗi ngày? Hàng ngày mỗi
người lớn cần lượng I ốt tương đương với 7-8gr muối I ốt, bằng 7-8 muỗng lưng
(múc không đầy tràn). Tuy nhiên y học khuyến cáo mỗi người lớn chỉ nên tiếp
nhận không quá 6gr muối mỗi ngày để chống bệnh tăng huyết áp và một số bệnh
khác liên quan đến việc ăn thừa muối. Vậy một người trưởng thành chỉ nên dùng
ăn 5-6gr muối I ốt trong 1 ngày là đủ. Lượng I ốt cò thiếu sẽ được thu nhận từ
thức ăn, nước uống hàng ngày vì chúng cũng có mặt trong đó với số lượng ít. Điều
kiện là phải dùng thường xuyên mỗi ngày và bảo quản muối I ốt đúng cách. Phụ nữ
có thai cần nhiều I ốt hơn gấp rưỡi người lớn vì phải nuôi và bảo vệ bào thai,
là thời kỳ dễ bị ảnh ưởng nhất. Lượng I ốt còn thiếu ngoài từ muối I ốt thì nên
được bổ sung thường xuyên từ cá biển và nhất là rong biển.
Nhà tôi thường vẫn mua muối I ốt về dùng nhưng sao lượng I
ốt trong nước tiểu của tôi vẫn thấp? Nhiều nhà vẫn mua muối I ốt về nhưng không
dùng thường xuyên, có ngày dùng có ngày không; có món dùng có món không nên
lượng I ốt tính bình quân đầu người không đạt. Vấn đề khác nữa là bảo quản muối
I ốt không đúng cách cũng làm lượng I ốt trong muối thất thoát.
Vậy bảo quản muối I ốt như thế nào? I ốt trong muối I ốt dể
bị thất thoát trong quá trình vận chuyển và bảo quản. Tại nhà máy người ta trộn
I ốt với tỉ lệ 40 phần triệu nhưng khi tới khâu bán lẻ chỉ còn 20 phần triệu,
tới hộ gia đình và tới khi nêm vào thức ăn thì tỉ lệ này có khả năng thấp xuống
nữa. Bảo quản muối I ốt bằng cách cho vào bọc ni lông hoặc hộp đậy kín tránh ẩm
ướt vì I ốt tan vào nước và trôi đi, tránh để gần bếp lửa vì làm bay hơi I ốt.
Tránh để trực tiếp dưới ánh nắng mặt trời và không cần rang lên.
Tôi hay ăn mặn, nếu dùng dư muối I ốt thì có sao không? Ăn
mặn là một thói quen không tốt vì dể tăng huyết áp, thiếu canxi, ung thư dạ dày….
Không nên dùng quá 6gr muối trong 1 ngày cho 1 người bình thường; người lao
động nặng có thể cần nhiều hơn, người sống vùng ôn đới cần ít hơn do họ ít đổ
mồ hôi.
Người miền Tây có thói quen ăn mặn (các loại khô, các loại
mắm, các loại thực phẩm kho), ước lượng lượng muối hằng ngày nạp vào hơn gấp
đôi nhu cầu mỗi người (từ 14-16gr muối hoặc hơn mỗi ngày). Người ta thấy rằng ở
một người bình thường không nên đưa vào cơ thể một lượng I ốt cao hơn 1000mcg (mi-cro-gam)I
mỗi ngày, vì cũng sẽ ảnh hưởng đến chức
năng tuyến giáp và mức này tương đương
bạn phải dùng tới 50gr muối I ốt mỗi ngày, tương đương 10 muỗng cà phê muối múc
đầy, chắc ít ai có thể ăn quá mặn như vậy được.
Bs. CKII Dương Phước Long - Trung tâm Kiểm soát bệnh tật thành phố Cần Thơ