Vấn đề ô nhiễm môi trường đang là mối quan tâm của toàn xã hội, đặc biệt là tình trạng ô nhiễm môi trường ở nông thôn do rác thải từ sinh hoạt, chăn nuôi, lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật trong sản xuất nông nghiệp…
Theo báo cáo của Viện Nước, tưới tiêu và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), hiện có đến trên 80% khối lượng các chất thải ở khu vực nông thôn trong cả nước chưa được thu gom, xử lý hợp vệ sinh, đã và đang gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống, sản xuất và sức khỏe của người dân. Tuổi thọ trung bình của người dân tại các làng nghề thấp hơn 10 năm so với tuổi thọ trung bình của người dân cả nước.
Ô nhiễm môi trường đáng báo độngTheo đánh giá của Tổng cục Môi trường-Bộ Tài nguyên và Môi trường: Chất thải sinh hoạt ở khu vực nông thôn phát sinh chủ yếu từ các hộ gia đình, nhà kho, chợ, trường học, bệnh viện, cơ quan hành chính…Phần lớn chất thải sinh hoạt là chất hữu cơ dễ phân hủy (có tỷ lệ chiếm tới 65% chất thải sinh hoạt gia đình ở nông thôn), còn lại là các loại chất thải khó phân hủy như túi nilông, thủy tinh....
Rác thải trên sôngMỗi năm tại khu vực nông thôn ở nước ta phát sinh trên 13 triệu tấn rác thải sinh hoạt, khoảng 1.300 triệu m3 nước thải và 7.500 tấn vỏ bao thuốc bảo vệ thực vật, hẩu hết đều xả thải trực tiếp ra môi trường xung quanh; khoảng 16.700 trang trại chăn nuôi thải ra hàng chục triệu tấn chất thải các loại vào môi trường đất, nước và không khí. Chưa kể tình trạng nuôi trồng thủy sản mang tính tự phát, thiếu quy hoạch, chưa có hệ thống cấp, thoát nước phù hợp, thức ăn thừa không được xử lý, sử dụng hóa chất tùy tiện… đang làm xuống cấp nhanh môi trường, gây nên dịch bệnh trong nuôi trồng thủy sản trên diện rộng. Ngoài ra, còn có 5.000 nhà máy chế biến nông, lâm sản thải ra một khối lượng khổng lồ khí lỏng và chất thải rắn, làm ô nhiễm nghiêm trọng nguồn nước mặt, vượt mức cho phép hàng trăm lần…
Các hoạt động sản xuất nông nghiệp cũng thải ra môi trường nhiều loại chất thải nguy hại. Tình trạng sử dụng hóa chất trong nông nghiệp như phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật tràn lan, thiếu kiểm soát.
Đặc biệt, chất thải của các làng nghề chiếm một phần đáng kể trong nguồn phát sinh chất thải rắn nông thôn, ngày càng gia tăng về số lượng, đa dạng và phức tạp về thành phần như phế liệu từ chế biến lương thực, thực phẩm (nước thải, bã ngô, đậu, sắn), túi ni lông, chai lọ thủy tinh, nhựa, bao bì đựng nguyên vật liệu, cao su, gốm sứ, gỗ, kim loại.
Bất cập trong quản lý và xử lýViệc phân loại chất thải nông thôn hiện vẫn còn rất nhiều hạn chế. Các chất thải sinh hoạt không được phân loại tại nguồn, bị vứt bừa bãi ra môi trường. Một số nơi không quy định bãi tập trung rác, không có nhân viên thu gom rác. Lượng rác tồn đọng tại các kênh, mương rất lớn và phổ biến, dẫn đến ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Hiện tỷ lệ thu gom chất thải sinh hoạt tại khu vực nông thôn còn rất thấp khoảng 50% lượng rác thải hàng ngày. Công tác thu gom, lưu giữ và xử lý các loại vỏ bao bì, hoá chất bảo vệ thực vật cũng được nhiều tỉnh, thành phố tổ chức thực hiện nhưng các biện pháp này được áp dụng với quy mô nhỏ, chưa được quan tâm, ý thức của người dân về xử lý rác thải còn hạn chế.
Nhiều địa phương chưa có hướng xử lý bao bì sau thu gom. Nhiều làng nghề xả thải trực tiếp ra môi trường, gây ô nhiễm môi trường không khí, đất, nước. Các loại chất thải nguy hại chưa được xử đúng quy cách, chôn lấp bừa bãi, khó phân hủy, gây tổn hại môi trường lâu dài. Việc quản lý chất thải nông thôn chưa hiệu quả, xử lý chất thải không hợp vệ sinh gây ra ô nhiễm môi trường từ các bãi chôn lấp rác thải, làm ảnh huởng sức khoẻ của cộng đồng dân cư, gia tăng gánh nặng bệnh tật, gây ra các xung đột môi trường tại một số địa phương.
Do đó, việc triển khai đồng bộ các giải pháp khắc phục ô nhiễm và bảo vệ môi trường nông thôn đang là vấn đề cấp bách hiện nay. Trước hết, cần có chính sách quản lý và khuyến khích các doanh nghiệp, các hộ gia đình hoạt động trên địa bàn nông thôn lựa chọn công nghệ sạch vào sản xuất kinh doanh; đi đôi với việc xây dựng quy ước, hương ước bảo vệ môi trường trong các làng, xã. Mặt khác, các địa phương sớm tiến hành quy hoạch cụm công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và các làng nghề phù hợp trên từng địa bàn, để có thể thu gom và xử lý triệt để các nguồn chất thải hợp vệ sinh; thực hiện nghiêm Luật Bảo vệ môi trường đối với mọi trường hợp vi phạm. Đồng thời, tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân, huy động cả cộng đồng chung tay bảo vệ môi trường bền vững.