Tiền đái tháo đường (ĐTĐ) là tình trạng đường huyết trong
máu tăng hơn mức bình thường nhưng chưa vượt ngưỡng ĐTĐ. Theo Hiệp hội ĐTĐ Mỹ
(ADA), nếu không có biện pháp ngăn ngừa, sau khoảng từ 3 - 10 năm, hầu hết những
người tiền ĐTĐ sẽ bị mắc ĐTĐ type 2.
* Bệnh tiến triển âm thầm, dễ bị bỏ qua
Tiền ĐTĐ được xem như là rối loạn glucose (đường) máu khi
đói, hay rối loạn dung nạp glucose hoặc cả hai. Lượng glucose bình thường trong
máu khi đói (nhịn ăn ít nhất là 8 giờ) là từ 70 - 100 mg/dL; bệnh ĐTĐ được chẩn
đoán khi lượng glucose trong máu khi đói lớn hơn 126 mg/dL. Khi lượng glucose
trong máu khi đói từ 100 - 125 mg/dL thì được chẩn đoán bị tiền ĐTĐ hoặc đường
huyết sau ăn 2 giờ 140 - 199 mg/dL hoặc HbA1c là 5.7% - 6.4%. Hầu hết tất cả những
người bệnh ĐTĐ type 2 đều trải qua giai đoạn tiền ĐTĐ.
Những người có nguy cơ mắc bệnh
tiền ĐTĐ nên khám sức khỏe, kiểm tra đường huyết định kỳ.
ThS.BS Nguyễn Minh Nguyệt, Trưởng Khoa Nội tim mạch, Bệnh viện
Tim mạch thành phố cho biết: Đối với người bình thường, sau khi ăn, tuyến tụy
tiết ra insulin, nó hoạt động như một chìa khóa mở ra cánh cửa cho phép đường
vào các tế bào, để giúp tạo năng lượng cho cơ thể và giúp làm giảm lượng đường
máu. Trong khi đó, ở người tiền ĐTĐ, tuyến tụy bắt đầu không tiết đủ insulin hoặc
các tế bào trở nên đề kháng với insulin, làm cho đường thay vì vào các tế bào
thì tích tụ trong máu khiến đường huyết cao hơn bình thường.
Theo các chuyên gia, ngay cả khi được bác sĩ chẩn đoán là đường
huyết cao, nhiều bệnh nhân cũng không thực sự quan tâm, dễ bỏ qua. Bệnh nhân Nguyễn
Văn T. (ngụ tại phường An Hòa, quận Ninh Kiều), đang nằm điều trị tại Khoa Nội
tim mạch, Bệnh viện Tim mạch TP Cần Thơ, cho biết: “Tôi chỉ bị vấp bậc cửa, chảy
máu chút xíu, nghĩ là không sao nên cũng không đi khám. Tới khi nó hoại tử, đi tới
bệnh viện khám thì phải cắt một ngón chân. Thời gian gần đây đôi mắt tôi bỗng
dưng bị mờ, thị lực giảm hẳn, dịp này, bác sĩ chẩn đoán tôi bị biến chứng của
tiểu đường type 2”. Kết quả này khiến ông vô cùng bất ngờ dù trước đó vài năm
bác sĩ có cảnh báo về tình trạng tiền ĐTĐ của ông, nhưng ông nghĩ sẽ không sao
nên không thực sự quan tâm lắm đến tình trạng sức khỏe của mình.
Bà Mai Thị Đ. (60 tuổi, ở huyện Cờ Đỏ, TP Cần Thơ) cho biết
bà cũng tình cờ phát hiện ĐTĐ trong một lần khám sức khỏe. Bà Đếm chia sẻ: “Tôi
thấy ăn uống ngon nhưng sụt cân nhanh, cơ thể thì mệt mỏi, bác sĩ nói tôi đã có
xuất hiện biến chứng”. Ban đầu, bà Đ. cho rằng chỉ có người ăn đường nhiều, béo
phì mới bị ĐTĐ, còn thể trạng của bà rất gầy nên đã chủ quan, không chú ý tới vấn
đề đường huyết.
ThS.BS Nguyễn Minh Nguyệt cho biết thêm: “Tiền ĐTĐ là căn bệnh
âm thầm phát triển theo thời gian và gần như không có những triệu chứng cụ thể
nào, cũng không thật rõ ràng nên bệnh thường dễ bị bỏ qua. Cách duy nhất để có
thể xác định là xét nghiệm máu, thử lượng glucose trong máu lúc đói, glucose
trong máu bất kỳ, nghiệm pháp dung nạp glucose và HbA1c. Nếu bạn có các yếu tố
nguy cơ như: thừa cân, béo phì; ít vận động thể lực; lớn hơn 45 tuổi; có mắc
các bệnh tăng huyết áp hay mỡ máu; tiền căn trong gia đình có người bị ĐTĐ type
2; phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang; đã từng bị ĐTĐ thai kỳ hay sinh
con nặng trên 4 kg thì bạn nên xét nghiệm đường máu định kỳ và cần sự tư vấn của
bác sĩ”.
* Điều trị sớm, giảm nguy cơ
Theo ThS.BS
Nguyễn Minh Nguyệt, giai đoạn tiền ĐTĐ kéo dài âm thầm nhiều năm nhưng đã có những
biến chứng mạch máu sớm. Vì vậy, việc phát hiện sớm tiền ĐTĐ và kịp thời điều
chỉnh lối sống, khả năng khỏi bệnh hoặc kéo dài thời gian trước khi chuyển
thành ĐTĐ là rất lớn. Bệnh tiền ĐTĐ điều trị không cần dùng thuốc, chỉ trừ một
số trường hợp đặc biệt phải dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
Biện pháp
điều trị chính yếu của tiền ĐTĐ là kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ. Nếu bệnh
nhân có thừa cân - béo phì thì phải giảm cân và tăng cường vận động thể lực. Mỗi
bệnh nhân cần giảm khoảng 5 - 10% trọng lượng cơ thể để ổn định được lượng
glucose trong máu. Đồng thời, người mắc tiền ĐTĐ cũng cần một chương trình luyện
tập thể dục hợp lý phù hợp với thể trạng. Tập thể dục giúp đẩy lùi tiền ĐTĐ nhờ
sử dụng hết đường trong máu và cải thiện sự nhạy cảm insulin. Mỗi người tập thể
dục trung bình mỗi lần 30 phút, 3 - 4 lần một tuần, với các môn nhẹ nhàng như
đi bộ, bơi lội, đi xe đạp, khiêu vũ… Điều này còn giúp cải thiện các vấn đề sức
khỏe khác như tăng huyết áp, tăng cholesterol, các bệnh lý xương khớp…
Ngoài ra, bệnh nhân mắc tiền ĐTĐ cần lưu ý bỏ thuốc lá,
tránh bị stress, hạn chế bia rượu, ngủ đủ giấc, kiểm soát cholesterol và huyết
áp cũng có thể giúp điều trị tiền ĐTĐ.
Bên cạnh việc
thường xuyên tập luyện, chế độ ăn cũng rất quan trọng giúp người bệnh kiểm soát
đường huyết tốt hơn. Người mắc tiền ĐTĐ nên ăn đa dạng các loại thức ăn, đảm bảo
đủ nhu cầu năng lượng và cân đối các thành phần dinh dưỡng. Duy trì chế độ ăn
nhiều chất xơ, nhiều nhóm vitamin và rau quả. Hạn chế các loại thức ăn cung cấp
năng lượng rỗng như: đường, nước ngọt, kẹo, đồ hộp đóng gói… Những người tiền ĐTĐ
cũng nên ăn chừng mực, không nên ăn quá no hoặc để quá đói, phân bố bữa ăn hợp
lý, không bỏ bữa sáng.
ThS.BS Nguyễn
Minh Nguyệt khuyến cáo người dân, đặc biệt là những người có nguy cơ cao nên
khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần hoặc 1 năm/lần để có thể phát hiện sớm và điều
trị bệnh kịp thời. Từ đó, hạn chế hoặc kéo dài việc tiến triển thành bệnh ĐTĐ
cũng như phòng ngừa được các biến chứng nguy hiểm, góp phần nâng cao sức khỏe
người dân.