Ngày Thế giới phòng chống đái tháo đường 14/11/2018: Lưu ý sai lầm thường gặp của bệnh nhân đái tháo đường
Bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) dẫn đến 3,7 triệu ca tử vong mỗi
năm. Tuy nhiên, nếu được chẩn đoán kịp thời, tuân thủ điều trị kết hợp phương
pháp tập luyện tích cực kèm lối sống lạc quan thì người bệnh hoàn toàn có thể sống
khỏe mạnh. Tại buổi sinh hoạt câu lạc bộ ĐTĐ lần thứ 50 của Bệnh viện Tim mạch
Cần Thơ, BS.CKII Trần Quốc Luận chia sẻ những vấn đề sai lầm thường mắc phải của
bệnh nhân về bệnh ĐTĐ.
*Sai lầm trong ăn uống
Béo phì và chế độ dinh dưỡng quá nhiều đường là hai yếu tố
nguy cơ gây ĐTĐ. Song song đó, người bệnh còn phải đối mặt với nhiều yếu tố
khác như tiền sử bệnh trong gia đình, tăng huyết áp, độ tuổi… Trên thực tế,
không phải ai béo phì cũng bị ĐTĐ và rất nhiều bệnh nhân ĐTĐ có cân nặng hoàn
toàn bình thường.
Bệnh nhân được test đường huyết
tại Bệnh viện Tim mạch TP Cần Thơ.
Khi mắc ĐTĐ, nhiều bệnh nhân lo sợ đường huyết tăng nên
kiêng cử quá mức. Nhiều người nghĩ rằng, nếu như kiêng tất cả các loại đường và
không ăn tinh bột thì sẽ mang lại hiệu quả tốt trong kiểm soát ĐTĐ. Điều này không
đúng vì bữa ăn của người ĐTĐ phải là một bữa ăn cân đối, có đầy đủ các thành phần
tinh bột, mỡ, đạm để điều hòa tốt nhất. Người bệnh ĐTĐ chỉ cần ăn uống lành mạnh,
đủ dinh dưỡng để kiểm soát cân nặng. Bên cạnh đó, mỗi người đều có đặc điểm sức
khỏe khác nhau nên không nhất thiết phải tuân thủ bất kỳ chế độ ăn cố định nào.
Vì vậy, người bệnh ĐTĐ nên có sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa để có được chế độ
ăn hợp lý cho bản thân.
Giảm cân đóng vai trò cực kỳ quan trọng với bệnh nhân ĐTĐ. Theo
nghiên cứu, chỉ cần giảm 7% trọng lượng bạn đã giảm nguy cơ biến chứng ĐTĐ đến
58%.
* Sai lầm trong sinh hoạt, luyện tập
Quan điểm bệnh nhân mắc ĐTĐ cần tránh chơi thể thao là không
đúng. Mà ngược lại, vận động - tập luyện thể thao phù hợp mang lại hiệu quả kiểm
soát đường huyết tốt, giảm các yếu tố nguy cơ bệnh lí tim mạch khác như: tăng
huyết áp, rối loạn lipid máu, giảm thừa cân, béo phì… Bên cạnh đó, nhiều bệnh
nhân tập luyện thái quá cũng không tốt cho sức khỏe. Theo Hiệp hội ĐTĐ Mỹ (ADA)
khuyến cáo nên dành khoảng 30 phút tập luyện, ít nhất 5 ngày/tuần. Nếu không thực
hiện được mỗi ngày 30 phút liên tục, bạn có thể phân nhỏ thành 10 phút một
trong nhiều lần bao gồm đi bộ nhanh, leo cầu thang, bơi và khiêu vũ.
*Sai lầm trong điều trị
Điều trị ĐTĐ không quá tốn kém, phức tạp và đau đớn như nhiều
người lầm tưởng. Phương pháp điều trị bệnh ĐTĐ tập trung vào chế độ dinh dưỡng lành
mạnh, thường xuyên tập thể dục, thư giãn tinh thần. Đây là những việc rất đơn
giản, tiết kiệm và không gây đau đớn. Bác sĩ có thể yêu cầu bạn dùng thêm thuốc
hỗ trợ điều trị khi các biện pháp trên không kiểm soát tốt. Hiện nay, 90% bệnh
nhân ĐTĐ có tham gia BHYT nên chi phí điều trị phần lớn đã được BHYT chi trả.
ĐTĐ là bệnh lý mạn tính cần điều trị lâu dài và bắt buộc phải
tái khám định kì. Nếu không theo dõi đường máu sẽ tăng trở lại và khả năng mắc
các biến chứng nặng hơn. Điều cần lưu ý khi đi khám bệnh là bệnh nhân nhớ đem
theo sổ hoặc toa thuốc để bác sĩ theo dõi liều lượng, loại thuốc đang sử dụng,
thuận tiện điều chỉnh thuốc khi cần. Nhiều bệnh nhân thường chủ quan sử dụng
thuốc của người khác, điều này không đúng vì mỗi bệnh nhân sẽ có một đáp ứng
thuốc khác nhau và có một mục tiêu điều trị riêng. Khi hết thuốc, bệnh nhân ngưng
thuốc điều trị, điều này sẽ làm sai lệch kết quả đường huyết, khó điều chỉnh liều
thuốc và có thể bị các nguy cơ gây biến chứng tiếp theo của bệnh. Bệnh nhân ĐTĐ
type 2 thiếu insulin sẽ làm tăng đường huyết cao, gây mệt mỏi, tăng nguy cơ nhiễm
trùng. Bệnh nhân ĐTĐ type 1 thiếu insulin có thể phải đi cấp cứu vì nhiễm toan
ceton.
Những người bị tăng đường huyết sau ăn 2 giờ sẽ có nguy cơ
gây biến chứng tim mạch nhiều hơn tăng đường huyết lúc đói. Do đó, người bệnh
bắt buộc phải theo dõi thường xuyên đường máu lúc đói và đường máu sau ăn để đạt
HbA1c mục tiêu, cho đến khi đường máu ổn định rồi thì các bác sĩ khuyến cáo người
bệnh giảm dần số lần xét nghiệm.
Người mắc ĐTĐ thường có bệnh kết hợp như tăng huyết áp, rối
loạn lipid máu... nhưng đa số bệnh nhân chỉ tập trung kiểm soát đường huyết mà
bỏ quên các bệnh lí này. Đây là các yếu tố nguy cơ kết hợp có tác động qua lại.
Nếu điều trị không ổn định toàn diện sẽ gây các biến chứng tim, thận, não… Biến
chứng thường gặp và có chi phí điều trị tốn kém nhất là loét bàn chân do ĐTĐ. Tỉ
lệ đoạn chi cao gây tàn phế nếu điều trị không phù hợp. Do đó, khi phát hiện có
vết loét nhỏ người bệnh phải đến cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.
Bệnh ĐTĐ type 2 thường tiến triển âm thầm mà không có triệu
chứng gì mà người bệnh có thể tự nhận biết được, nên thường được phát hiện rất
muộn, trung bình khoảng 10 năm sau khi bệnh xuất hiện. Do vậy, ngay khi ĐTĐ được
chẩn đoán, một tỷ lệ không nhỏ, có thể lên đến 1/3 trong số người bệnh ĐTĐ type
2 đã có các biến chứng võng mạc, cũng như các biến chứng khác. Theo Hội Nội Tiết
ĐTĐ Việt Nam: Kể cả khi người bệnh kiểm soát tốt đường huyết, đường
huyết của họ vẫn thường cao hơn so với người bình thường không mắc ĐTĐ. Do đó họ
vẫn có thể bị biến chứng võng mạc do ĐTĐ, nhưng ít hơn so với những người
kiểm soát đường huyết không tốt. Ngoài ra còn nhiều yếu tố khác có thể góp
phần gây biến chứng này như: tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, hút thuốc lá và sự nhạy cảm cá nhân người
bệnh với tăng đường huyết.
Người mắc ĐTĐ ít bị sâu răng không? Người bị ĐTĐ có nguy cơ
sâu răng cao hơn những người bình thường nếu như họ không có một chế độ ăn uống
hợp lý. Thủ phạm là sự tập trung quá nhiều đường trong nước bọt. Vì thế, vệ
sinh răng miệng ở bệnh nhân ĐTĐ cần được tuân thủ nghiêm ngặt, đánh răng sau
khi ăn và kiểm tra răng miệng định kì (ít nhất 2 lần/năm).
ĐTĐ thai kì sau khi sinh có cần kiểm tra đường huyết không? Đa
số các bệnh nhân ĐTĐ mang thai, đường máu sẽ trở về bình thường sau khi sinh,
khoảng 5% các bệnh nhân này sẽ tiến triển thành đái tháo đường typ 2 sau sinh. Vì
vậy, các bệnh nhân ĐTĐ thai kì cần được khám, làm xét nghiệm đường máu hoặc làm
lại nghiệm pháp dung nạp glucose (nếu cần thiết) vào tuần thứ 4-12 sau sinh để
chẩn đoán liệu có ĐTĐ thực sự, sử dụng các tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh ĐTĐ, và nếu
âm tính, cần làm lại chẩn đoán sau mỗi 3 năm/lần.
Thói quen sử dụng thuốc nam thường được người dân nông thôn lựa
chọn trong điều trị ĐTĐ. Điều này rất sai lầm và cần cảnh báo về mức nguy hiểm
do tác dụng phụ của thuốc gây nên. Hiện có nhiều thuốc nam, thuốc bắc không rõ
nguồn gốc bị ngành chức năng kiểm tra, xử lý. Việc sử dụng các thuốc không rõ
ràng, không được thử nghiệm, kiểm nghiệm rất nguy hiểm, không chỉ tăng hoặc hạ
đường huyết quá mức mà còn gây tổn thương chức năng gan, thận,… thậm chí tử
vong vì nhiễm toan.