* Khống chế cân nặng, tránh bị béo phì

Bác sĩ Lê Tân Tố Anh, Trưởng Khoa Hồi sức tích cực và chống độc, Bệnh viện Tim mạch TP Cần Thơ cho biết: “Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tăng huyết áp là do tình trạng béo phì ở bệnh nhân. Các bệnh nhân béo phì có sự tăng thể tích máu, tăng Insulin máu từ đó gây tăng tái hấp thu Natri ở thận, hoạt hóa hệ thần kinh giao cảm, tăng nhạy cảm của huyết áp với sự thay đổi Natri của cơ thể, và chính mô mỡ tiết ra các hormone của hệ Renin angiotensin aldosterone. Tất cả những yếu tố này gây tăng huyết áp. Béo phì cũng làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch như: tăng nguy cơ mắc bệnh động mạch vành lên 4 lần so với bình thường; tăng nguy cơ đột quỵ lên 6 lần; tăng huyết áp 12 lần; đái tháo đường đường tăng 6 lần… Khống chế cân nặng sẽ giúp người bệnh tăng huyết áp cải thiện các triệu chứng lâm sàng như mỏi mệt, hít thở khó khăn. Cho nên, khống chế hấp thu năng lượng, làm cho cân nặng đảm bảo trong phạm vi bình thường, rất quan trọng đối với việc phòng trị tăng huyết áp”.

Béo phì là một yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được. Vì vậy, người bệnh tăng huyết áp cần có chế độ làm việc, ăn uống hợp lý và luyện tập thể dục thể thao thường xuyên sẽ tránh dư thừa trọng lượng cơ thể, giữ cân nặng lý tưởng, cải thiện sức khỏe, nhất là ở những người cao tuổi.

Cô T.T.P.O, (52 tuổi, ở phường Bình Thủy, quận Bình Thủy) điều trị bệnh tăng huyết áp theo toa bác sĩ hơn 10 năm nay. Do gia đình bán điểm tâm sáng hàng ngày nên cô O. thường xuyên phải thức khuya, dậy sớm, lo nghĩ nhiều nên huyết áp không ổn định. Cô O. cho biết: “Huyết áp của tôi có khi tăng cao, phải đi cấp cứu ở bệnh viện. Nhưng trong một năm nay, tôi điều chỉnh chế độ ăn và thời gian sinh hoạt, ăn nhạt, hạn chế dầu mỡ chiên xào, ăn nhiều rau, trái cây, ngủ sớm. Khẩu vị nhạt khó ăn lắm, nhưng tôi quyết tâm theo chế độ này, nhờ vậy mà huyết áp của tôi đã ổn định lại”.

Cũng phát hiện tăng huyết áp nhiều năm qua, cô C.P.N. (67 tuổi, ở phường Tân An, quận Ninh Kiều) kể: “Do lớn tuổi, tôi thường bị mất ngủ buổi tối nên cũng ảnh hưởng tới huyết áp. Bác sĩ căn dặn cần có chế độ ăn nhạt, tránh các chất kích thích, ăn nhiều rau xanh và tập thể dục đều đặn mỗi ngày 30 phút, giữ cân nặng hợp lý. Tôi tuân thủ tốt nên huyết áp rất ổn định”.

* Những lưu ý trong chế độ ăn

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò hết sức quan trọng trong quá trình điều trị giúp người bệnh ổn định huyết áp bên cạnh việc tuân thủ dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.

Theo bác sĩ Lê Tân Tố Anh, bệnh nhân tăng huyết áp cần có chế độ ăn uống phù hợp: giảm đường, giảm muối và chất béo; hạn chế ăn mặn. Mỗi ngày, lượng hấp thu muối ăn của người bệnh tăng huyết áp chỉ nên khoảng dưới 3g (hoặc dưới 5ml nước tương, nước mắm). Trong bữa ăn hằng ngày, không nên dùng quá nhiều thực phẩm chứa nhiều muối như: dưa cà muối mặn, cá mắm, mắm tôm, mắm nêm, thịt cá đóng hộp, thịt hun khói, thịt sấy khô, thịt muối, các loại thức ăn chế biến sẵn, các loại rau quả đóng hộp. Không nên ăn nhiều mỡ động vật và các thức ăn có nhiều cholesterol mà nên thay bằng các loại dầu thực vật chứa nhiều acid béo chưa bão hòa.

Một số người bệnh tăng huyết áp vẫn thường mắc sai lầm trong cách ăn uống. Chẳng hạn như họ nghĩ rằng giảm mặn bằng cách thêm nước vào món canh hoặc món mặn, như vậy là chưa đúng. Giảm ăn mặn là giảm lượng muối đưa vào cơ thể chứ không phải giảm khẩu vị mặn, do đó cần giảm lượng gia vị mặn nêm vào món ăn. Một sai lầm phổ biến nữa là người bệnh cho rằng muối chỉ có nhiều trong các gia vị như: muối, nước mắm, nước tương hoặc thực phẩm: mắm, dưa muối... mà bỏ quên các thực phẩm chế biến sẵn. Thực tế trong các loại thực phẩm chế biến sẵn như thịt hộp, thịt muối, thịt xông khói, heo quay, lạp xưởng, xúc xích, cá mòi đóng hộp... cũng hàm lượng muối cao. Vì vậy, tốt nhất cần hạn chế thực phẩm chế biến sẵn mà ưu tiên thay bằng thực phẩm tươi sống hàng ngày.

Ngoài ra, để giảm lượng muối đưa vào cơ thể hàng ngày cần thực hiện một số biện pháp sau đây: không dùng hết nước súp, nước lèo các món phở, bún mắm, hủ tiếu...; pha loãng nước chấm trên bàn ăn hoặc chấm “nhẹ tay” hơn; hạn chế chấm muối khi ăn trái cây…

Bên cạnh vấn đề tuân thủ những nguyên tắc chung như: ăn nhạt, hạn chế mỡ động vật, người bệnh nên tăng cường ăn rau xanh và hoa quả tươi, uống sinh tố trái cây để cung cấp đủ vitamin và chất khoáng cần thiết cho cơ thể. Các chất xơ trong rau quả còn có tác dụng loại bỏ những chất béo dư thừa ra ngoài cơ thể theo đường tiêu hóa, giúp phòng chống bệnh xơ vữa động mạch. Các thực phẩm như: rau diếp, rau cải xoăn, cải bó xôi, chuối chín, khoai tây… chứa hàm lượng kali cao giúp trung hòa và đào thải natri ra khỏi cơ thể, từ đó có tác dụng hạ huyết áp. Có thể ăn trực tiếp hoặc ép lấy nước, hay làm sinh tố với các loại quả tốt chứa nhiều vitamin A và C như: cam, quít, bưởi, bơ, đu đủ…; uống sữa mỗi ngày, cần lựa chọn sữa có chứa MUFA, PUFA, choline, canxi, để tăng cường sức khỏe cho hệ tim mạch, phòng tránh loãng xương cho người già; có thể sử dụng sữa bột, bột sữa ngũ cốc, sữa đậu nành…

Người bệnh cũng đừng quên bổ sung nước hằng ngày cho cơ thể để thanh lọc và đào thải các chất cặn bã ra bên ngoài một cách tốt nhất, mỗi ngày nên cung cấp ít nhất là từ 1,5 - 2 lít nước; không sử dụng thuốc lá và rượu bia; tập thể dục thể thao hằng ngày để tăng cường sức đề kháng; giữ tâm trạng luôn ổn định, thoải mái, tránh căng thẳng stress để giúp cải thiện tình trạng bệnh.

Các bác sĩ khuyến cáo, bệnh nhân tăng huyết áp hãy nhớ thực hiện các nguyên tắc chính của chế độ ăn “3 giảm” (giảm lượng muối ăn vào; giảm chất béo nhất là chất béo từ động vật; giảm uống rượu bia); “3 tăng” (tăng sử dụng thực phẩm giàu canxi; giàu kali và giàu các chất bảo vệ như các loại rau xanh, khoai củ, đậu đỗ và trái cây). Xây dựng lối sống “1 tăng, 1 giảm và 1 bỏ” (tăng vận động, giảm căng thẳng và bỏ thuốc lá) sẽ giúp người bệnh chung sống lâu dài với cao huyếp áp.